1.
Δεν είναι δυνατή η επιστροφή σε μια μορφή τοπικής κοινότητας.
Η κριτική στην κοινότητα όμως δεν πρέπει να περιορίζεται στην κριτική τής εξιδανίκευσης των προνεωτερικών κοινοτικών μορφών οργάνωσης ούτε μόνον στην κριτική στην ουτοπικότητα ή μη-εφικτότητα τής ύπαρξης μιας μορφής κοινότητας ακόμα και υπό μοντέρνους όρους. Χρειάζεται μια εναλλακτική μορφή άμεσης κοινωνικότητας η οποία σε ένα μετακαπιταλιστικό πλαίσιο θα αναπληρώνει το κενό τής ύπαρξης κοινότητας και θα καταργεί την σημερινή υπεραφαιρετικότητα των καπιταλιστικών [και κρατικοσοσιαλιστικών] κοινωνικών δεσμών.
2.
Η κριτική στο έθνος/έθνος-κράτος πρέπει να μην γίνεται από την σκοπιά μιας διαλυτικής επιστροφής σε μια προ-εθνοκρατική μορφή κοινοτικής ή ομοσπονδιακής οργάνωσης γενικά.
Έτσι κι αλλιώς έχει αποδειχτεί ότι έθνος/έθνος-κράτος υπήρχε και πριν την νεωτερικότητα, αλλά κι αν ακόμα «θηρεύσουμε» στο παρελθόν άλλες μορφές εθνοτικής και διαεθνοτικής ύπαρξης-συνύπαρξης αυτές δεν ανταποκρίνονται σε καμία περίπτωση στις σύγχρονες ανάγκες των ανθρώπων.
Ούτε οι μεγάλες καπιταλιστικές ή κρατικοσοσιαλιστικές ομοσπονδίες-συνομοσπονδίες εθνών/εθνών-κρατών μπορούν να «καλύψουν» κανένα κενό αν τυχόν και «αφεθεί» το έθνος/έθνος-κράτος να καταστραφεί ή να περιοριστεί δραστικά.
Η λεγόμενη μεταεθνική κατάσταση των σύγχρονων ισχυρών καπιταλιστικών κοινωνιών είναι το ίδιο αδιέξοδη και προβληματική, τουλάχιστον, όσο το σύγχρονο έθνος/έθνος-κράτος.
Οι μεγάλες συσσωματώσεις είναι πάντα αυτοκρατορικές, άρα υπόκεινται στην ισχύ των μεγάλων ισχυρών εθνών, δομικά άνισες και ασύμμετρες, και πάντα στο τέλος διαλύονται.
Χρειαζόμαστε και σε αυτό το θέμα μιαν άλλη προοπτική και μιαν άλλη διαεθνοτική διαμεσολάβηση, την οποία δεν την έχουμε, και η οποία δεν μπορεί να έχει σχέση με οτιδήποτε από αυτά που γνωρίσαμε.
3.
Δεν υπάρχει περίπτωση να καταργηθεί η εργασία και το «βάρος» της, ούτε η τεχνική θα μπορέσει ποτέ να δημιουργήσει «τόσο» ελεύθερο χρόνο «ικανό» να μας απαλλάξει από το «βάρος» αυτό.
Η ζωή είναι και θα είναι πάντα μια εργασιακή δέσμευση που θα απορροφά μεγάλο μέρος τού ζωντανού χρόνου των ανθρώπων.
Η πιθανή και επιθυμητή από τους επαναστατικοποιημένους εργαζόμενους κατάργηση τής εξάρτησης τής εργασίας και τής εξάρτησης τού φορέα της από ιδιωτικές και κρατικές εργοδοσίες, άρα η κατάργηση τής ύπαρξης ιδιωτών ή κρατικών εργοδοτών/αφεντικών, δεν μπορεί να σημαίνει την πλήρη κατάργηση τής αμειβόμενης εργασίας.
4.
Δεν υπάρχει τίποτα στην «σημερινή» κοινωνικοϊστορική δυναμική και στην αντίστοιχη παραγωγική δυναμική που να δείχνει ότι θα μπορέσουμε να αντικαταστήσουμε πλήρως το κράτος ως έναν από τους θεσμούς τής κοινωνίας.
Μπορούμε πάντα να μιλάμε για δημοκρατικό περιορισμό του, και για ριζοσπαστικό εκδημοκρατισμό του, μπορούμε να μιλήσουμε για ένα δημοκρατικό εργατικό/σοσιαλιστικό κράτος, αλλά η πλήρης κατάργηση του είναι ουτοπία χωρίς κανένα έρεισμα στην ιστορική εμπειρία και τα δεδομένα τής πραγματικότητας.
5.
Δεν υπάρχει τίποτα στην «σημερινή» κοινωνικοϊστορική
δυναμική και στην αντίστοιχη παραγωγική δυναμική που να δείχνει ότι θα
μπορέσουμε να καταργήσουμε παντού τον ιεραρχικό καταμερισμό τής εργασίας.
Όπου μπορούμε πρέπει να τον καταργούμε, αλλά δεν μπορούμε να τον καταργήσουμε παντού.
Η ίδια η τεχνική συγκρότηση των σύγχρονων κοινωνιών επιτάσσει ένα είδος ιεραρχικού τεχνικού καταμερισμού.
Δεν υπάρχει επιστροφή σε ένα προ-τεχνολογικό σύστημα παραγωγής, ούτε υπάρχει επιστροφή σε μια προ-επιστημονική οργάνωση τής παραγωγής αλλά και τής σκέψης.
Υπάρχει η δυνατότητα εργατικού και κυρίως δημοκρατικού ελέγχου και καθορισμού τους, και επίσης υπάρχει η δυνατότητα να δημιουργηθεί ένας δημοκρατικός μηχανισμός διαρκούς διάχυσης τής τεχνικής γνώσης στην κοινωνία.
Σημείωση περί τού πολιτικού προσανατολισμού.
Η θεώρηση τής ρεαλιστικής αλήθειας που εκτέθηκε «εδώ» ως «ρεφορμιστικής» ή «κρατικίστικης» είναι μια σεκταριστική υποταγή στον ρεφορμισμό.
Όσοι θέλουν να «βγαίνουν» «από τα αριστερά» στις προηγούμενες διαπιστώσεις δεν θέλουν να υπάρξει επανάσταση, κι ας το ποθούν, και η μοίρα τους είναι να υποτάσσονται στον κάθε ένα Σύριζα ή Σάντερς ή Μπάιντεν, αν τυχόν και σφίξουν τα γάλατα.
Ο σεκταρισμός, ειδικά σήμερα, είναι το πρόπλασμα τής απότομης προσγείωσης στον αστικό ή γραφειοκρατικό «ρεαλισμό».
Με λίγα λόγια, όποιοι σήμερα είναι «αριστερότεροι» αριστεροί και «αναρχικότεροι» αναρχικοί, πάντα θα προλειαίνουν το έδαφος μιας αριστερής σοσιαλδημοκρατίας.
Πρακτική στάση, και εντέλει θεμιτή, αλλά η αριστερίστικη υποκρισία που την θεμελιώνει περισσεύει.
Είμαι πιο «δεξιά» από αυτούς, άρα είμαι πιο αριστερά από αυτούς.
Ιωάννης Τζανάκος
