Κάποια από τα ανυπέρβλητα όρια τού (ψευδο)ρεαλιστικού (ψευδο)κυνισμού (στην ύστερη νεωτερική εποχή τού καπιταλισμού). Εμπειρικές παρατηρήσεις.

 

Σε αυτή την δημοσίευση θα κινηθώ σε ένα εμπειρικό πλαίσιο, ανατρέχοντας και σε προσωπικά βιώματα, χωρίς βέβαια να περιορίζομαι σε αυτά.

 

Υπάρχει εδραιωμένη πλέον μια γενικότερη καχυποψία ως προς την δυνατότητα ενός συνεπούς ηθικού υποκειμένου να είναι κάτι άλλο από ένα «ανόητο όργανο», ένα «ηλίθιο και χρήσιμο» «εργαλείο» άλλων (αυτοθεωρούμενων ως) «ευφυών» υποκειμένων.

Όλοι επικαλούνται «αξίες», ακόμα κι αν εξακοντίζουν μύδρους ενάντια στην «ηθικολογία», όπως κάνουν τους τελευταίους 2 αιώνες όλα τα νιτσεοειδή τού πλανήτη και άλλα φρούτα.

Αλλά υπάρχουν και μερικοί που νομίζουν ότι θα μπορούσαν να είναι «μάγοι» τής εργαλειοποίησης των άλλων, ως «χρήσιμων ηλιθίων», για να πραγματώσουν το δικό τους εγωκεντρικό και πολύξερο ατομάκι.

Ας σταθώ αρχικά σε αυτό που είναι συνήθως το περιβάλλον ή αντικειμενικό κοινωνικό πλαίσιο των περισσότερων από αυτούς που νομίζουν ότι κατέχουν τα κλειδιά τής εργαλειοποίησης των «χρήσιμων ηλιθίων». 

Συνήθως δεν καταφέρνουν τίποτα παραπάνω από το να διαρρήξουν τις σχέσεις τους με τους περισσότερους από αυτούς που κάνανε το λάθος να τους εμπιστευτούν, χωρίς μάλιστα να αποκομίσουν τίποτα από όλη αυτή τους την προσπάθεια εργαλειοποίησης των άλλων.

Θέλω να πω ότι οι περισσότεροι από αυτούς που φαντάζονται ότι είναι «μάγοι» τής εργαλειοποίησης κάποιων «χρήσιμων ηλιθίων» στην πραγματικότητα είναι καθημερινοί άνθρωποι που βρίσκονται και παραμένουν στην ίδια θέση στην οποία βρίσκονταν πάντα.

Στην θέση που βρισκόμαστε οι περισσότεροι: σε κάποιον ανώνυμο εργατικό ή μικροαστικό κοινωνικό «πυθμένα», πράγμα ούτε κατακριτέο ούτε «άγιον». Έτσι είναι.

Όταν δεν έχουμε να κάνουμε με ανθρώπους που διαφημίζουν μια πιθανή, αλλά συνήθως απραγματοποίητη, ικανότητα εργαλειοποίησης κάποιων υποθετικών «χρήσιμων ηλίθιων», αλλά με καταγγέλλοντες την υποθετική ανοησία των άνθρωπων οργάνων κάποιων άλλων, τότε είμαστε υποχρεωμένοι να τους αντιγυρίσουμε την εικόνα τής κατάστασης αυτής και από την δική τους την σκοπιά, δείχνοντάς τους ότι και τούτοι ίσως να βρέθηκαν σε αυτή την θέση: τού «χρήσιμου ηλίθιου».

Ο δρόμος είναι ανοιχτός και τα σκυλιά δεμένα, πάντα, για να ανακαλύψουν οι άνθρωποι τού «λαϊκού πυθμένα» ότι ίσως και τούτοι έγιναν κάποιες στιγμές οι «χρήσιμοι ηλίθιοι» κάποιων εκείνη την στιγμή ευφυών απατεώνων ή εξουσιαστών κ.λπ.

Η προσπάθεια μέσα στον «λαϊκό πυθμένα» που βρισκόμαστε οι περισσότεροι, να αποδείξει ο ένας στον άλλο ότι δεν έχει περιπέσει στην θέση τού «ανόητου εργαλείου» είναι αδιέξοδη, υφιστάμενη μόνον ως άλλο ένα ζωντανό παράδειγμα τής ατομικιστικής διάσπασης μέσα σε αυτό τον «πυθμένα».

Μια πιο ειλικρινής, και μάλιστα διόλου «ηθικολογική», καταγραφή τής κατάστασης θα έδειχνε σε όσους αυτοπαινεύονται ότι έχουν το ασημένιο ιδεολογικό, προσωπικό, αισθητικό, κοσμοθεωρητικό κλειδί τής μη-εξαπάτησης και μη-εργαλειοποίησης από «αλλότριες» δυνάμεις, ότι πιθανόν έχουν πέσει κι αυτοί, και πέφτουν και αυτή την στιγμή που μιλάμε, στην θέση τού (οριζόμενου ως) εργαλειοποιημένου ανόητου.

Είναι νομοτέλεια για τον «πυθμένα» να τον πιάνουν κάποια στιγμή κορόιδο κοροϊδάρα, και μάλιστα αυτή η θέση «κορόιδο» είναι δομικά καθορισμένη από την ίδια την ταξική κοινωνική πραγματικότητα στις εκμεταλλευτικές-ιεραρχικές κοινωνίες:

Είσαι στις λαϊκές τάξεις; 

Δεν την γλυτώνεις την εργαλειοποίηση κάποιες φορές.

Αλλά ας μη σταθούμε μόνον σε αυτή την κατάσταση «ελλιπούς» εκκίνησης.

Ας συνεχίσουμε με την εύλογη απαίτηση να ζητάμε από κάθε υποκείμενο να ξεπερνάει τους όρους αυτής τής αφαιρετικά νοούμενης ως αρχικής εκκίνησης «εργαλειοποίησης» του, και να κατορθώνει εντέλει να έχει οικεία βούληση, ορθό λόγο, πρακτική ικανότητα να αυτοκαθορίζεται, ακόμα κι αν αρχικά αυτό θα ήταν αδύνατον.

Ποιος θα μπορούσε να θέσει τούς όρους για μια δεδομένη και εξαρχής επιτυχία σε αυτό τον σκοπό με βάση κάποιες αρχικές πάλι ιδεολογικές, κοσμοθεωρητικές και άλλες προϋποθέσεις;

Σήμερα δεν θα μπορούσε να το πει αυτό κανένας, ούτε να το θεμελιώσει λογικά, ούτε να δείξει προς κάποια κατεύθυνση προς το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον.

Δεν σημαίνει αυτό που λέω ότι δεν υπάρχει ίσως «καλύτερο», ή ότι δεν υπάρχει πάντα ένα ευρύ υπο-σύστημα πολλών αρχικών εκκινήσεων που έχει εντός του, σε κάθε έκφανσή του, μια βαριά αυτο-υπονομευμένη δυνατότητα ως προς την επίτευξη ενός τέτοιου σκοπού.

Απλά, η ίδια η έρευνα των ιδεολογικών, πολιτικών, κοσμοθεωρητικών επιτελέσεων, έχει δείξει με ευκρίνεια και αφοπλιστική εμπειρική/θεωρητική επιβεβαίωση, ότι η ευπλαστότητα αυτών των ιδεολογικών/πολιτικών/κοσμοθεωρητικών επιτελέσων τού σημαίνοντος είναι τόσο ισχυρή (ως ευπλαστότητα) ώστε ενώ δεν «σώζει» σε καμία περίπτωση τις βαθιά αυτο-υπονομευμένες «περιπτώσεις» εντέλει δεν υψώνει σε ένα βάθρο τις άλλες, αυτές στις οποίες υπάρχει μια μεγαλύτερη δυνατότητα αυτοκαθορισμών τού υποκειμένου (των υποκειμένων), ώστε απλά να διαλέξουμε την καλύτερη, και μάλιστα να την χρίσουμε σε πιθανή αρχή των υπολοίπων.

Στην σημερινή εποχή όπου έχει καταλαγιάσει ο αντιθρησκευτικός αγώνας, και έχει κακώς αντικατασταθεί από τον «σεβασμό» προς όλα τα «ιερά κείμενα», έχει μπερδευτεί λίγο αυτή η κατάσταση, αλλά αν κάποιος θέσει εξαρχής την θρησκεία σε μια κατώτερη θέση στο «σύστημα» των μορφών σκέψης και βίωσης, τότε τα πράγματα αυτά φωτίζουν, και προχωράμε παρακάτω.

Εννοώ ότι όταν μιλάω για το «πάνθεον» των μη-επιβαρυμένων και μη αυτο-υπονομευμένων μορφών τής επιτέλεσης τού σημαίνοντος, δεν συμπεριλαμβάνω κάθε μορφή θεολογίας και θρησκείας. 

Αυτό είναι Θέση.

Προχωράμε όμως.

Ακόμα και σε ό,τι «απομένει» μιλάμε για κάτι εύπλαστο και μεταβαλλόμενο ανάλογα με τον τρόπο ή το σύστημα των παραγωγικών-και-πολιτικών σχέσεων, στην βάση τού οποίου τα παραπάνω σχήματα ακολουθούν και σχηματίζονται για να εκφράσουν αυτό το σύστημα (των παραγωγικών-πολιτικών σχέσεων).

Ακολουθούν και πλάθονται, «γεμίζουν» με νόημα, ανάλογα με την φάση, και όπως «γεμίζουν» με συγεκριμένα νοήματα, έτσι και «αδειάζουν» για να πάρουν άλλη μορφή κ.λπ.

Σημαίνει αυτό που λέω ότι ισχυρίζομαι ότι υπάρχει μια αυθαιρεσία «επιλογών» ή ακόμα και η ίδια καθαυτή η «επιλογή» στην βάση των «σκοπιμοτήτων» τής παραγωγικής βάσης;

Όχι δεν σημαίνει αυτό, αλλά σημαίνει αυτό ακριβώς αυτό που είπα στην αρχή:

Στην βάση των γενικά  μη-θεολογικών θεάσεων, σε ένα γενικότερο νεωτερικό ορθολογικό πλαίσιο που δεν πρόκειται να «ανατραπεί» αν μιλάμε «ακόμα» για μια προοδευμένη ανθρωπότητα, υπάρχει μια ευπλαστότητα των νοητικών και ιδεολογικών/κοσμοθεωρητικών κ.λπ μορφών και όχι κάτι το τετελειωμένο και εντέλει άκαμπτο, άρα υφίσταται «κάτι» εκ τού οποίου δεν πρόκειται να εξαχθεί ποτέ ξανά κάποιος μοναδικός και κατακυριεύων τούς άλλους ορθούς λόγους ορθός λόγος.

Και μιλάμε και για τον «μαρξισμό» δια των ζωντανών εκπροσώπων του, όχι μόνον των νεομαρξιστών και όχι μόνον εντός τού δυτικού (ιδεολογικού και πολιτικού) κόσμου.

Όλα τα άλλα ανήκουν σε μιαν άλλη εποχή, αν και δεν ξέρω αν στην χώρα αυτή το έχουν κατανοήσει μερικοί επαρκώς αυτό, ότι ακόμα και στον «κομμουνισμό-μαρξισμό» τα πράγματα έχουν πάει αλλού και όχι «εκεί» που συνεχίζουν να χτυπάνε ακόμα.

Οπότε, περί τίνος μιλάμε όταν αναφερόμαστε πλέον στο ιδεολογικό/πολιτικό πεδίο ψάχνοντας για κάποιους «χρήσιμους ηλίθιους» κάποιων από κάποιους άλλους και ούτω καθεξής;

Στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν «χρήσιμοι ηλίθιοι» αλλά (υπάρχουν) πολλά συστήματα πολλαπλών αλληλοεργαλειοποιήσεων, σε ένα παγκόσμιο ρευστό καπιταλιστικό σύστημα που μερικές φορές θυμίζει λαβύρινθο, ουχί όμως κατά την απλουστευτική βαρουφάκεια εικόνα τού λαβυρίνθου.

Εκεί όπου υπάρχει μεγάλη μάζα ανόητων, άσκοπων, άκαιρων, ανούσιων, και καθόλου «λαβυρινθωδών» αλληλοεργαλειοποιήσεων και εργαλειοποιήσεων από τις εκάστοτε «εξουσίες» «από πάνω», είναι στον «λαϊκό πυθμένα» που αναφέραμε στην αρχή. 

Αυτό το τελευταίο από μόνο του είναι αξιοσημείωτο, και δεν αποτελεί ένα απλό γεγονός.

Αν στεκόμασταν σε αυτό μόνον, ίσως και να συζητάγαμε για την γενικότερη εργαλειοποίησή μας, όσων παραμένουμε στον «πυθμένα» αυτό αλλά έχουμε και οξυμένο το αισθητήριο τής ύπαρξης τής «εργαλειοποίησής» μας, με άλλους όρους, εξετάζοντας με ζωντανή κριτική καχυποψία ξεχνώντας πραγματικά κάθε «οικείο» ή απόξενο «-ισμό» που κυκλοφορεί στην ζωή μας.

Τότε ναι, θα έλεγα ότι κάτι πάει να γίνει, ακόμα και στο πλαίσιο λίγων ατόμων.

Αν όμως συνεχίσουμε να κουβαλάμε «ιδέες» και ιδεούλες, τις μορφώσεις παραμορφώσεις ή τις ψευδοκυνικές λαϊκουριές μας, και νομίζουμε ότι κάτι κάνουμε, ε τότε, ο καθείς και το φορτίο του, όπως το πήρε στην πλάτη του, και μάς τά' πανε κι άλλοι, και άντε γειά.

Ιωάννης Τζανάκος