Η φαντασματικότητα του ύστερου καπιταλισμού δεν είναι πια σκηνή θέασης, είναι μηχανισμός συνέχειας.
Δεν στεκόμαστε απέναντι από την εικόνα, είμαστε η επιφάνειά της.
Η κοινωνία του θεάματος μας έπειθε ότι ζούμε επειδή βλέπουμε, η κοινωνία της αναπαραγωγικής συνέχειας μας πείθει ότι ζούμε επειδή φροντίζουμε.
Το φάντασμα δεν προβάλλεται πια επί οθόνης, αναπνέει μέσα μας, μετρημένο σε ρυθμούς επιβίωσης, σε ροές συντήρησης.
*
Η φαντασματικότητα μπορεί να κριθεί μόνο αν αναγνωριστεί η πραγματική ερήμωση μας ως η μόνη που υπάρχει.
Όχι ως μελαγχολία ή απώλεια αξιών, αλλά ως καθολική αποκοπή της ζωής από το έργο της, του σώματος από τη χρήση του, του χρόνου από τη σημασία του.
Η μοναδική δυνατή άρση της είναι η κατάργηση της αποκοπής όπως αυτή σημαίνεται διπλά, στο εμπόρευμα, όπου το πράγμα αποχωρίζεται από τον δημιουργό του, και στην εργασιακή δύναμη, όπου η ζωή αποχωρίζεται από τον εαυτό της.
Το σύστημα της μισθωτής ή και επιτασσόμενης εργασιακής δύναμης είναι η συνολική οντολογία αυτής της αποκοπής, και μόνο με την κατάργησή του μπορεί να τελειώσει η φαντασματικότητα ως κοινωνική μορφή.
*
Το θέαμα υπήρξε το τελετουργικό της εμφάνισης του μηχανισμού, η αναπαραγωγή είναι το τελετουργικό της επιβίωσής του.
Ο Μάης του ’68 διέλυσε τη γλώσσα της εξουσίας, αλλά άφησε ανέπαφη τη γλώσσα της ζωής, εκεί γεννήθηκε η ήπια οντολογία της επιμέλειας.
Η επιθυμία έγινε «δημιουργικότητα», η ρήξη «συνεργατικότητα», ο θάνατος «ανθεκτικότητα».
Η απελευθέρωση της ζωής πραγματοποιήθηκε ως ελευθερία της επιβίωσης.
Η φαντασματικότητα σήμερα έχει γεωμετρία.
Η εργατική δύναμη, όταν τυποποιείται ως εμπόρευμα, δεν είναι απλώς «ικανότητα προς πώληση».
Είναι ο τελεστής αποκοπής που αφαιρεί ένα τμήμα του έμβιου από τον φορέα του, το απογυμνώνει από βιογραφία και το προβάλλει ως ισοδύναμο μέγεθος.
Ο μισθός ή η σύμβαση λειτουργεί σαν απεικόνιση: bios → 𝐿 .
Η εικόνα 𝐿 όμως δεν αιωρείται, χρειάζεται επιφάνειες, μετρικές και σύνορα.
Με άλλα λόγια, η αυτονομημένη εργατική δύναμη γεννά και απαιτεί χωροποιήσεις, υλικές και νομικές διατάξεις που σταθεροποιούν την ανταλλαξιμότητά της και επιβάλλουν ρυθμό πάνω στο ζωντανό χρόνο.
Πρώτη κίνηση, καμπύλωση του χώρου.
Γύρω από κόμβους αξίωσης εργασίας, εργοστάσια, αποθήκες, ζώνες ελεύθερου εμπορίου, διαδρόμους μεταναστευτικής επιστράτευσης, gig-πλατφόρμες, data centers, το σώμα γίνεται τοποθετήσιμη μονάδα, οφείλει να φτάσει, να συγχρονιστεί, να «κουμπώσει» πάνω σε πάγκο, ταινιόδρομο, dashboard, εφαρμογή.
Δεύτερη κίνηση, επιπέδωση του χρόνου.
Οι βιοχρονίες, κόπωση, ανάπαυση, επιθυμία, εξισώνονται σε μετρήσιμα διαστήματα, βάρδιες, στόχοι, χρόνοι παράδοσης.
Η ζωή συγχρονίζεται βίαια με τον κύκλο του εμπορεύματος.
Σε μικροκλίμακα, η χωροποίηση οργανώνεται ως μετρική του σώματος, από τον τεηλορισμό στα wearables, η κίνηση αποσυντίθεται σε χειρονομίες, η προσοχή γίνεται δεδομένο, η κούραση δείκτης.
Το σώμα μετατρέπεται σε επιφάνεια μέτρησης.
Σε μεσοκλίμακα, η οικία ανασχηματίζεται σε κόμβο παραγωγής και αναπαραγωγής, τηλεργασία, φροντίδα, δευτερογενείς βάρδιες, ο «ελεύθερος» χώρος καμπυλώνεται γύρω από χρονικά ορόσημα εφαρμογών.
Σε μακροκλίμακα, τα σύνορα, οι βίζες και τα φορολογικά καθεστώτα παράγουν νομικά ισοϋψείς, δηλαδή ζώνες διαφορετικών χωρών που υπάγονται στο ίδιο ρυθμιστικό επίπεδο εκμετάλλευσης.
Εκεί, διαφορετικά εδάφη λειτουργούν ως οριζόντιες επιφάνειες ισοδύναμης αξίας και ελέγχου, το δίκαιο και το εμπόριο συμπίπτουν, δημιουργώντας «ισοϋψείς γραμμές» του ίδιου ύψους κόστους και πειθαρχίας.
Ο εργάτης δεν μετακινείται απλώς ανάμεσα σε χώρες, μετακινείται πάνω σε νομικά επίπεδα εκμετάλλευσης.
*
Η αυτονομοποίηση της εργατικής δύναμης εγγράφεται διπλά.
Πρώτον, νομικο-λογιστικά, σύμβαση και HR αποσπούν την ικανότητα από τον βίο και τη μετατρέπουν σε πακέτο υποχρεώσεων που κυκλοφορεί ανεξάρτητα από το πρόσωπο, υπεργολαβία, προσωρινότητα, body-leasing.
Δεύτερον, αλγοριθμικά, προφίλ, ratings, «ανθρώπινο κεφάλαιο» ως dataset.
Η δεύτερη φύση της δύναμης κυκλοφορεί πριν, δίπλα και εναντίον της πρώτης φύσης του σώματος, προκαθορίζοντας πρόσβαση, ρίσκο, ασφάλιστρα.
Αυτή η διπλή εγγραφή στηρίζεται σε χρηματο-τοπολογίες, πίστωση, χρέος, ασφάλιση.
Ο μελλοντικός χρόνος της ζωής υποθηκεύεται, αγκυρώνοντας το σώμα στον τόπο, στον πάροχο, στον εργολάβο.
Το χρέος καμπυλώνει τη γεωμετρία της επιλογής, οι εναλλακτικές συμπτύσσονται, η έξοδος ακριβαίνει.
Έτσι η επιπέδωση του χρόνου μετατρέπεται σε αυτο-πειθαρχία.
Οι θύλακες, SEZ, βιομηχανικά πάρκα, κοιτώνες, συμπυκνώνουν νομικό καθεστώς, κατοίκηση και εργασία σε ένα ενιαίο τεχνούργημα, εκεί η ελευθερία κίνησης αντικαθίσταται από ελευθερία απόλυσης, και η παραγωγικότητα επιβάλλεται ως φυσικός νόμος.
Αντίστροφα, στις πλατφορμικές πόλεις, η συγκέντρωση διαλύεται αλλά η επιπέδωση του χρόνου βαθαίνει, always-on ειδοποιήσεις, δυναμική τιμολόγηση, αόρατα πρόστιμα και «boosts».
Το σπίτι-κόμβος μετατρέπεται σε εργοστάσιο χαμηλής έντασης, υψηλής διαθεσιμότητας.
Όπου οι μηχανισμοί προβολής αποτυγχάνουν, παράτυπη εργασία, αυτοοργανωμένες φροντίδες, «γκρίζες» αγορές, δημιουργούνται κενά κυριαρχίας.
Όχι κατ’ ανάγκην απελευθερωτικά, αλλά εκεί προκύπτει η δυνατότητα αντιστροφής της τοπολογίας, απεργιακές καθυστερήσεις, συλλογικές πρακτικές που «επιστρέφουν» χρόνο, δομές στέγασης που απο-εμπορευματοποιούν, συνεταιριστικές πλατφόρμες που μετατρέπουν το προφίλ-δεύτερη φύση σε κοινό αγαθό.
Εκεί, μέσα στον εξισωτικό μηχανισμό που κάνει τη ζωή μεταβλητή του λογισμού, εγγράφεται η ασυμμετρία, η ρωγμή, η αργότητα που ξανασυνδέει το 𝐿 με το bios.
*
Σ’ αυτή την οντολογία της επιμέλειας, ο κλάδος της αναπαραγωγής δεν είναι περιθώριο, είναι παγκόσμιο παραγωγικό σύστημα, διατροφή, κατοίκηση, ένδυση, τουρισμός, ευεξία, ψυχαγωγία.
Δεν παράγει αγαθά, παράγει μορφές επιβίωσης.
Οι «καλές συνθέσεις», σωστή διατροφή, ηθική κατανάλωση, ολιστική ευεξία, καλύπτουν την κακή σύνθεση του κόσμου, τη ζωή εξομοιωμένη με τη δυνατότητα να συνεχίζει να αγοράζει χρόνο.
Η οικονομία, η αισθητική και η βιοπολιτική συγχωνεύονται, το προϊόν είναι η ψευδαίσθηση ότι ζούμε.
*
Η πραγματική έρημος, λοιπόν, δεν είναι η απουσία νοήματος, αλλά το νόημα αποκομμένο από το έργο του.
Η φαντασματικότητα είναι η μορφή της ζωής υπό διοίκηση, και η μόνη πράξη του ζωντανού θα αρχίσει όταν παύσει να υπάρχει το σύστημα της μισθωτής ή επιτασσόμενης εργασιακής δύναμης.
Τότε ο χώρος δεν θα καμπυλώνει πια τη ζωή, ο χρόνος δεν θα την ισιώνει.
Η ενότητα δυνατότητας και πράξης δεν θα χρειάζεται μέτρο ούτε απόδειξη.
Όχι ο κόσμος που ζει ως προθεσμία, αλλά ο κόσμος που, επιτέλους, δεν χρειάζεται προθεσμίες.
Ιωάννης Τζανάκος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου