Όψεις τού προσώπου..

 

Προς ώπα, «μπροστά στα μάτια» (ώς=οφθαλμός, γενική=ωπός), πρόσωπο.

Όψη του εαυτού, Vultus, αυτο-όψη καθρεπτισμένη στην γενική υπαρκτικότητα ως όριο της σωματικής υπόστασης, διαμεσολαβημένη όμως από το βλέμμα.

Το βλέμμα ιδρύει το πρόσωπο όντας το εσωτερικό όριο τού προσώπου, και το πρόσωπο ιδρύει το βλέμμα όντας το εξωτερικό όριο τού βλέμματος. 

Το πρόσωπο έχει κατ' ανάγκη όριο, αλλά έχει όριο ως το όριο το ίδιο, της σχέσης σώματος και κόσμου.   

Αλλά το πρόσωπο, όπως το σημάναμε αρχικά, ήδη συγκροτείται ως διττό όριο.   

Το εσωτερικό όριο του προσώπου, το βλέμμα, είναι το αρχέγονο όριο κάτω από το οποίο βρίσκεται το α-πρόσωπο του σώματος. Μέσα στο πεδίο αυτού του ορίου, συγκροτείται ο Λόγος, ακόμα ακόμα η ίδια η γλώσσα. 

Πριν ακόμα το ανθρώπινο όν συναντήσει τον άλλον ως πρόσωπο έχει συγκροτηθεί ως σώμα-ενδιάθετος Λόγος-γλώσσα.

Το βλέμμα, το σώμα, και ο ενδιάθετος Λόγος, οι όροι της αρχέγονης συγκρότησης της εσωτερικότητας και συνάμα της κοινωνικότητας του προσώπου, έχουν συγκροτηθεί προ-συγκροτώντας την όποια επόμενη ένωσή τους με το εξωτερικό όριο-την όψη- στο βλέμμα και την όψη του άλλου.

Το εξωτερικό όριο του προσώπου, το πρόσωπο-όψη, είναι το αρχέγονο όριο του προσώπου έξω από το οποίο βρίσκεται το άλλο πρόσωπο ως όψη και βλέμμα, ως ενότητα εσωτερικού και εξωτερικού ορίου.

Η ασυμμετρία της σχέσης των προσώπων έγκειται στο γεγονός της ένωσης των δύο ορίων όταν σε συναντά ο άλλος, το άλλο πρόσωπο, μιάς ένωσης που δεν μπορείς να οικοδομήσεις από μόνος. 

Το πρόσωπο είναι από μόνο του συνεχώς διχασμένο σε βλέμμα και όψη, όταν όμως συναντά το άλλο πρόσωπο είναι η ενότητα αυτών των προσδιορισμών. 

Το άλλο πρόσωπο εμφαίνεται στο βλέμμα μας ως μια άρρηκτη ενότητα βλέμματος και όψης, σώματος και κόσμου. 

Επιθυμούμε αυτή την ενότητα, και αν ο άλλος ανακαλύψει την ίδια ενότητα σε μάς συντελείται η μεταφυσική σχέση απάτης που όλους μας κατατρύχει.

Είναι αδύνατη η ένωση του προσώπου χωρίς την ένωση των δύο ορίων, αλλά και η ένωση, αν γίνει συνειδητή, σε συνεργασία σωμάτων και βλεμμάτων, προκαλεί έναν άλλον διχασμό, ακόμα πιό επώδυνο και ηδονικό μαζί: 

Τον διχασμό ανάμεσα στο πρόσωπο που παραμένει συγκροτημένο σε εσωτερικό και εξωτερικό όριο και το πρόσωπο που είναι πια συγκροτημένο ως ενότητα αυτών των ορίων στο πρόσωπο του άλλου. Η ενότητα αυτή επιτυγχάνεται με την διαρκή παρουσία του άλλου, και μόνο με την παρουσία του άλλου, αλλά αυτή η ενότητα εγκαθιδρύει την εξάρτηση του προσώπου που την επιδιώκει από την παρουσία του άλλου, άρα από μια εξωτερικότητα. 

Η μαζική μετάθεση της αποτυχημένης εξάρτησης (και η εξάρτηση αυτή είναι δομικά αποτυχημένη όσο επιτυχημένη κι αν είναι) σε άγνωστα πρόσωπα, σε κοινωνικές οντότητες, δημιουργεί τα μαζικά φαινόμενα ψυχικής υποταγής που συνθέτονται με τους ωμούς υλικούς όρους της εξάρτησης και εξανδραποδισμού, είτε είναι η «οικογένεια», ο «μηχανισμός παραγωγής», φανερώνοντας μια παράδοξη αλλά πραγματική σύνδεση του «έρωτα» και του «ερωτισμού», ή μάλλον της παθολογίας του, με την αλλοτριωτική/ξενωτική εξουσία. 

Ως μηχανισμός υπακοής είναι γνωστός στις ξενωτικές κυρίαρχες δυνάμεις, αλλά δεν είναι πανίσχυρος όσο θα ήθελε η «επιστήμη» της ψυχολογίας, αφού η δημιουργία ενός πολιτισμού πειθάρχησης και αυτο-πειθάρχησης του προσώπου: α) στην σωματική αυτοδυναμία, άρα και το σωματικό/εσωτερικό όριο του βλέμματος, και β) στον σύστοιχο σε αυτό το όριο ενδιάθετο Λόγο και γλώσσα, μπορεί να θεμελιώσει την διατήρηση του εσωτερικού ορίου, του αληθινού πυρήνα της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, εντός του οποίου συμπίπτει τόσο η μερικά ξεπερασμένη καθαυτή σωματικότητα όσο και ο Λόγος.

 

Ιωάννης Τζανάκος