Ο κρυμμένος οντολογικός ατομικισμός [1]

 

 

Κάνουμε μια υπόθεση ότι ένα κοινωνικό και ιστορικό υποκείμενο μπορεί να «σκεφτεί» σαν να ήταν ένα άτομο, ένα ατομικό υποκείμενο, και ξεχνάμε μού φαίνεται ότι «κάνουμε μια υπόθεση».

Η «κοινωνική διάνοια» είναι μια υπόθεση ακόμα, με την έννοια ότι δεν υπάρχει καμία «απόδειξη» ότι η σκέψη μπορεί να είναι με οποιονδήποτε τρόπο συλλογική ή κοινωνική.

Ξέρω, ακούω ήδη τις αιτιάσεις όσων βλέπουν σε αυτή την αμφιβολία που μόλις εξέφρασα έναν μεθοδολογικό ατομισμό-ή-ατομικισμό, ή ακόμα και μια «αποδομητική-μηδενιστική» και «ατομικιστική» θεώρηση των (κοινωνικών) πραγμάτων.

Όμως, πέραν τού γεγονότος ότι οι διάφορες «ονοματοδοτήσεις» μιας τέτοιας αμφιβολίας δεν αποδεικνύουν τίποτα που να την καταρρίπτει με τελειωτικό (έστω) τρόπο, φανερώνουν και μιαν άλλη, όντως κρυμμένη ιδεολογική και οντολογική φαντασίωση αυτών που την αρνούνται δογματικά:

Όταν μιλάνε χρησιμοποιώντας περιγραφικά σχήματα που «κατοπτρίζουν» ένα θεωρούμενο κοινωνικό «υποσύστημα» ως να ήταν ήδη μια συγκροτημένη «ατομικότητα», ως να ήταν ένα ήδη υφιστάμενο ατομικό υποκείμενο, τότε όλες οι κριτικές εναντίον τής αμφιβολίας που εκφράσαμε στρέφονται αυτόματα επιστρεφόμενες «κατά» των ίδιων των φορέων τους:

Μήπως τα κοινωνικά «σύνολα» ή «υποσυστήματα» που επικαλείστε ότι υπάρχουν σαν ιδεολογικά υποκείμενα, και τα οποία δια μέσω τής καθημερινής οντολογικής γλώσσας που χρησιμοποιείτε παρουσιάζονται ως να ήταν «ατομικότητες», δεν φανερώνουν τον δικό σας μεθοδολογικό και ταυτόχρονα οντολογικό/μεταφυσικό «ατομισμό-ατομικισμό»; 

Προτού λοιπόν κατακεραυνώσετε αξιολογικά-απαξιωτικά ως «ατομικιστική» και φιλοσοφικά ως «θετικιστική» την αμφιβολία που σας εκτέθηκε ως απορία, μήπως θα έπρεπε να δείτε αν εσείς οι ίδιοι κατασκευάζετε τεχνητά μια προϋπάρχουσα «ατομικότητα» η οποία υφίσταται μάλιστα στο μυαλό σας ως η «ουσία» τού κοινωνικού «υποσυνόλου» ή «υποσυστήματος» προτού ακόμα το «ίδιο» αυτοοριστεί και αυτοκαθοριστεί ως «ατομικότητα»;

Ενώ μερικοί κρίνουν λοιπόν ως «ατομικιστική» την αντίρρηση ή αμφιβολία ότι μπορεί να υπάρξει κατά κάποιο τρόπο μια «συλλογική-κοινωνική» σκέψη, την ίδια στιγμή ορίζουν τον πιθανό φορέα αυτής τής σκέψης με έναν τρόπο που τον παρουσιάζει ως ένα (ας μου επιτραπεί) ήδη κανονικότατο «άτομο».

Άρα, η ίδια η σκέψη, η επιθυμία, η υπόθεση ότι μπορεί να υπάρξει κάτι σαν «συλλογική-κοινωνική» σκέψη, προτού ελεγχθεί και συζητηθεί, πρόχειρα ή «επιστημονικά», πρέπει πρώτα να ελεγχθεί γνωσιοθεωρητικά και «γλωσσολογικά» ως προς τους όρους βάσει των οποίων τίθεται ο πιθανός φορέας αυτής τής σκέψης. 

Άρα, προτού ακόμα συζητήσουμε αν ένα κοινωνικό υποκείμενο μπορεί να είναι φορέας μιας συλλογικής σκέψης, πρέπει να δούμε αν αυτό το υποκείμενο ορίζεται στην συζήτησή μας ως να ήταν ένα «ατομικό υποκείμενο», και πρέπει να κάνουμε αυτή την «συζήτηση έναρξης» τής ίδιας τής συζήτησης, ούτως ώστε να αποκλείσουμε εξαρχής το ενδεχόμενο να οριστεί αυτό το «κοινωνικό υποκείμενο» ως να ήταν ένα ήδη συγκροτημένο «ατομικό υποκείμενο».

Όταν αυτό το «κοινωνικό υποκείμενο» δεν αυτοορίζεται και αυτοκαθορίζεται ως ένα «εμείς» το οποίο θα μπορούσε να υπάρξει ως να ήταν ένα «εγώ», τότε πως και με ποιο τρόπο θα μπορούσε κανείς να υποθέσει ότι θα αποκτούσε και «συλλογική σκέψη»;

Όμως υπάρχει και ένα άλλο ζήτημα:

Άραγε αυτή η «αμφιβολιακή έναρξη», ας την ονομάσουμε έτσι την στερέωση και αποδοχή τής αμφιβολίας μας αυτής, πως θα αντιμετώπιζε ατομικά υποκείμενα που θα ορίζονταν και θα αυτοκαθορίζονταν ήδη ως συλλογικά υποκείμενα; ως μέλη δηλαδή μιας ήδη υπάρχουσας συλλογικής υποκειμενικότητας; θα αποδέχονταν το έγκυρο ενός τέτοιου αυτοορισμού και αυτοκαθορισμού;

Στην επόμενη δημοσίευση, μαζί με άλλα..

 

Ιωάννης Τζανάκος