Χρόνος

 

Γιατί να ορίσω τον χρόνο; Ποιος είμαι εγώ που θα σταματήσω την αιώνια ροή και θα την φυλακίσω σε μια φτωχή λέξη ή σε ένα δοκίμιο που φουσκώνει σαν βάτραχος; Θα ήταν προτιμότερο να μπω στο ποτάμι του ή να βγώ απ' αυτό παραμένοντας ακίνητος, μπας και συλλάβω διά της υποταγής ή της αντίστασής μου την ουσία του. Αλλά και πάλι θα είμαι άλαλος. Θα μπορέσω ίσως με τη μουσική ή με παράδοξα λόγια να αφυπνίσω τον τρόμο και τη γαλήνη του χρόνου, θα μπορέσω ίσως με την ακινησία μου να προκαλέσω αυτό το ον που μας έριξε γυμνούς σε μια ροή που δεν έχει νόημα. Αλλά και πάλι, τι νόημα θα είχε όλο αυτό;

Τι νόημα έχει να μιλάς για τον χρόνο ύστερα από μυριομυριάδες έτη που θα έλθουν; Φαντάζεστε τους Λόγους σας κάποια στιγμή μέσα σε αυτή τη στιγμή που θα δοξάσει την απειρία; 

Ο Φιλόσοφος ωστόσο ρωτάει:

Αν ο Χρόνος υποδέχονταν την Έννοια θα ήταν Χρόνος; 

Η έννοια του χρόνου είναι πάντα ένα ξένο σώμα στο ρέον σώμα του και τον αναδύει ως γνώσιμο αφήνοντας ίσως την ουσία του μυστική ακριβώς διά της εννοιακής του γνώσης. Θα μπορούσε κανείς να θεωρήσει πως η χρήση της Έννοιας του χρόνου ή απλά το Όνομα της σήμανσής του πρέπει να αποφευχθεί από την αρχή. Αυτό όμως είναι αδύνατον, όχι μόνο γιατί δεν μπορεί κανείς να ξέρει αν η μη-εννοιακή (ή μη-λεκτική) όραση του χρόνου θα είναι ποτέ μη-εννοιακή από την στιγμή που έχει προηγηθεί η εννοιακή (λεκτική) «γνώση», αλλά και γιατί τίποτα δεν εγγυάται πως η μη-εννοιακότητα (μη-λεκτικότητα) δεν θα έχει τα ίδια ελαττώματα όπως η εννοιακότητα (λεκτικότητα), ίσως και περισσότερα. 

Η παραλληλία του αγώνα για την Έννοια του Χρόνου με τον αγώνα για την πέραν της Έννοιας κατανόησή του δεν αποτρέπει την ανταγωνιστικότητα ή τον διχασμό των δύο τρόπων αλλά σημαίνει ίσως την πνευματική ζωή μέσα σε αυτό τον γόνιμο διχασμό.

 [Διευκρινίζω ότι όταν μιλάω για μια πέραν τής έννοιας κατανόηση τού Χρόνου, μιλάω για μια μετα-κατηγοριακή και όχι για μια προ-κατηγοριακή εννόηση τού Χρόνου. Έχω την πεποίθηση πως δεν υπάρχει προ-εννοιακό και προ-κατηγοριακό υπόστρωμα της γνώσης και της ενόρασης που να έχει οποιοδήποτε γνωσιοθεωρητικό ή «υπαρξιακό» ενδιαφέρον. Είναι άλλο να πει κανείς πως το προ-εννοιακό προ-κατηγοριακό υπόστρωμα είναι μια από τις «ζωτικές» δυνάμεις τής υλικής εκκίνησης της γνώσης και της ενόρασης και άλλο να θεωρήσει κανείς πως είναι το αντικείμενο ή ακόμα και το υποκείμενο της αλήθειας]. 

Υπό αυτή την έννοια δεν έχει σημασία να ορίσουμε έναν προνομιακό τόπο κατανόησης του Χρόνου, και διαμεσολάβησης της κατανόησης του Χρόνου, αλλά πολλούς τόπους όπου ο δύσκολος αγώνας, ο μάταιος αγώνας, χρονο-ποίησης της Νόησης και του «σώματος» λαμβάνει τον έναν ή τον άλλο τρόπο ως σκοπό ή μέσο του αγώνα αυτού. Πάνω απ' όλα όμως ο καθείς ρίπτεται, εξορίζεται, άθελά του βέβαια, σε κάποιον από τους τρόπους και εκεί χτίζει το σαθρό του κάστρο. Γιατί όπως ξέρετε κάθε κάστρο πέφτει και κάθε κτίσμα είναι σαθρό.

Μήπως και το δικό του κάστρο δεν είναι να πέσει;

Η ζωή δεν υπάρχει χωρίς τον αγώνα για την έμβια αφομοίωση και την εννοιακή κατανόηση του χρόνου. Αλλά αυτά δεν ταυτίζονται ποτέ. Γιατί η διαφορά της ζωής από τη κατανόηση δεν είναι διαφορά τρόπων απλά αλλά ένας οντολογικός διχασμός. 

 

Ιωάννης Τζανάκος