εν μηδέν και ενικότητα

 

Η αναζήτηση μιας αντικειμενικώς ορθής εκκίνησης κατά την συγκρότηση του φιλοσοφικού Λόγου είναι σε κάποιο βαθμό μια αδιέξοδη αναζήτηση, εφόσον η ίδια η  φιλοσοφία ως ολότητα περιέχει μια πολλαπλότητα θεωρητικών/νοητικών καθορισμών ως προς την εναρκτήρια ιεράρχηση των καθορισμών που συγκροτούν την εκκίνηση τής φιλοσοφικής έρευνας ανάλογα με την θέση της εκάστοτε φιλοσοφικής σχολής, γεγονός που καθιστά την κάθε επιλογή εκκίνησης αναγκαστικά αυτοαναφορική: Επιλέγοντας θέση για το θέμα της εκκίνησης της συγκρότησης του φιλοσοφικού Λόγου επιλέγεις ταυτόχρονα φιλοσοφική σχολή, ακόμα και επιμέρους τάση μέσα σε μια επιμέρους φιλοσοφική σχολή, άρα επιλέγοντας εξαρχής φιλοσοφικό σύστημα ή σχολή έχεις προαποφασίσει για την ορθότητα τής επιλογής σου ως προς την έναρξη.  Αυτή η αυτοαναφορικότητα της φιλοσοφίας εκφράζεται και στην επιλογή της ιστορίας της φιλοσοφίας. Γι΄αυτό και είναι μάλλον άγονο να παραμείνει πλέον κανείς σε αυτή την συζήτηση παραπάνω από ένα σημείο, αν και πάντα είναι απαραίτητη η ιστορική έρευνα κ.λπ.

 

Στο θέμα που μας απασχολεί εδώ, στο θέμα του Λόγου του Μηδενός, είναι αναγκαίο να δεχθούμε τους ιστορικούς όρους της συζήτησης αυτής κυρίως για να διαλύσουμε καταρχάς τις δυτικοκεντρικές και ρατσιστικές αντιλήψεις που επιμένουν να αποκρύπτουν την ιστορική καταγωγή του από την Ανατολή. 

Από την άλλη αυτό δεν είναι ντε και καλά αφορμή για να διαλύσουμε το «σώμα» της ελληνικής, ρωμαϊκής ή γενικότερα δυτικής φιλοσοφικής θεώρησης και ενατένισης, εφόσον τελικά αυτό που έχει σημασία είναι και η γένεση και η ανάπτυξη του καθορισμού του Μηδενός, ούτε μόνον η γένεση ούτε μόνον η ανάπτυξή του. Χωρίς να παραβλέπουμε λοιπόν τις καταγωγικές θεμελιώσεις της διαφωτισμένης θεώρησης του μηδενισμού ας σταθούμε στις έννοιες του ίδιου ως διεργασίας του Λόγου.   

 

Εάν η (νοητική) διεργασία αφανισμού της ιδιαιτερότητας των ενικών (μοναδικών) όντων ηγεμονεύεται από το Εν και όχι από το Μηδέν (εφόσον ακόμα τα θεωρούμε ως δύο διαφορετικές οντότητες του αφανίσμού, και ως δύο διαφορετικές λειτουργίες) τότε υπάρχει μια μερική διατήρηση της μη-υποκαταστασιμότητας των όντων.
Ας σταθούμε όμως σε αυτό το Εν, μη αναφερόμενοι όπως είπαμε εισαγωγικά στις ιστορικές θεμελιώσεις κ.λπ και ας δούμε τι μπορεί να είναι το Εν.
Θα παραμείνουμε στην περιορισμένη οπτική μας του Λόγου, της γλώσσας ως άρνησης.
Αν ο Λόγος θεωρηθεί ως άρνηση ιδρύει την ουσία ως φαινόμενο και την ύλη ως αναφερόμενο αντικείμενο τής νόησης. 

 

Σε ένα τέτοιο πλαίσιο η νοητική-γλωσσσική ίδρυση του Εν-ός υφίσταται σε μιαν αντίστροφη σειρά από αυτήν που προκρίνει ή επιτάσσει ο κοινός νους, χωρίς όμως να παραβιάζεται (κάθε άλλο) η επιστημονική μεθοδολογία ως προς την ανασυγκρότηση της θεματικής. Κατά την άμεση και παραστασιακή εννόηση της ίδρυσης του Εν-ός αυτό που μάλλον προηγείται είναι η πολλαπλότητα εκ της οποίας το Εν φαίνεται να συλλέγεται δια της αφαίρεσης (νοητικής και αριθμητικής):
Συλλαμβάνουμε και ιδρύουμε γλωσσικά εκ της δεδομένης πολλαπλότητας των όντων το Εν ως νοητικά γλωσσικά προκύπτον από την αποκοπή του εξ' αυτής της πολλαπλότητας.
Όμως η πολλαπλότητα δεν είναι δυνατόν να υπάρξει ως εννόηση, εποπτεία και κυρίως ως έννοια χωρίς την ταυτόχρονη εννόηση, εποπτεία και γλωσσικά υποστασιοποιημένη έννοια του Εν-ός.
Η ίδρυση μιας περιεκτικής και εποπτικής έννοιας δεν είναι ποτέ περιέχουσα μιαν απόλυτη διάσπαση των υπο-καθορισμών της.
Αυτό που μας προβληματίζει είναι ωστόσο η ανάγκη της μερικής ιεράρχησης και διάσπασης αυτών των υπο-καθορισμών ως πιθανά αντίστροφη της προ-δεδομένης κατά την κοινή αντίληψη.
Δηλαδή, το αντίθετο από αυτό που έχουμε υπόψιν μας είναι το πιθανότερο, αλλά με την έννοια πως μολοντούτο δεν αναπαράγεται ο απόλυτος ιεραρχισμός της κοινής αντίληψης σε μια ας πούμε πλήρη αντιστροφή η οποία καταλήγει στην εξομοίωση με αυτό που αντιστρέφει.
Τι εννοούμε λέγοντας αυτό;
Ας το κάνουμε λιανά:
Το πιθανότερον είναι να υπάρχει ταυτόχρονη γλωσσική ίδρυση των βασικών εννοιών του Εν-ός και της πολλαπλότητας, άρα αλληλο-ίδρυσή τους, αλλά από την άλλη αυτό που φαίνεται στην κοινή αντίληψη ως το ιδρυόμενο είναι το ιδρύον:
Αυτό που ιδρύει γλωσσικά είναι το Εν ως νοητική-γλωσσική ενέργεια, ή μάλλον η γλωσσική-νοητική ίδρυση της σχέσης Εν-πολλαπλόν περιέχει ως ενεργητικό γλωσσικό συντελεστή της το Εν, χωρίς όμως αυτός ο ενεργητικός συντελεστής να έχει την απόλυτα εξωτερική και απόλυτα κυριαρχική σχέση προς το ιδρυόμενο [«πολλαπλότητα»] εντός της ιδρυόμενης σχέσης.
Ας ξεκινήσουμε την απεικόνισή μας από αυτό το σημείο.
Ιδρύεται μια σχέση Εν-πολλαπλόν με ενεργητικό συνελεστή της ίδρυσης το Εν, η οποία είναι όμως κοινή ως ίδρυση:
Μπορεί το Εν να είναι ο ενεργητικός γλωσσικός συντελεστής τής σχέσης Εν-πολλαπλόν αλλά δεν αυτο-ιδρύεται για να ιδρύσει μετά το πολλαπλόν.
Συν-ιδρύεται γλωσσικά και νοητικά με το πολλαπλόν ιδρύοντάς το ενόσω αυτο-ιδρύεται ιδρύοντάς το.
Το νόημα Εν όμως έχει κάποιες λίγο παράξενες ιδιότητες πέραν των σχετικά γνωστών που αναφέρει και ο Miller.
Οι «γνωστές» ιδιότητες είναι να είναι το ταυτό, το σημείο που αφορά την αλήθεια ως ταυτότητα του όντος με τον εαυτό του κ.λπ
Η «άγνωστη» ιδιότητά του είναι η παράξενη και παράδοξη σχέση του με την ενικότητα.
Το κρίσιμο είναι να δούμε εδώ πως είτε προερχόμενο από την αφαίρεση εντός μιας προ-δεδομένης πολλαπλότητας είτε ως ένα ιδρύον-συνιδρύον στοιχείο της σχέσης Εν-πολλαπλόν, το Εν είναι ένα παράδοξο παράξενο ενικόν, ένα παράδοξο, μια παράξενη μοναδικότητα-ενικότητα.
Ας δούμε όμως παρακάτω τις πτυχές αυτής της «παραξενιάς».

Το Εν ως μια γενική λειτουργική οντότητα της νόησης ενώνει όλα τα νοούμενα όντα όντας το ίδιο ένα κενό, ένα Μηδέν των νοούμενων όντων, χωρίς ωστόσο να είναι ακόμα ένα Μηδέν-Μηδέν των νοούμενων όντων.
Το νόημα Εν είναι το κενό των νοούμενων ως όντων αλλά όχι ακόμη το κενό καθαυτό, εφόσον υπάρχει εντός του η εγγενής αναφορικότητά του εις την αναφορικότητα στα νοούμενα όντα.
Το ίδιο δεν είναι άμεσα αναφορικό στα όντα, αλλά  στην ίδια την νοητική αναφορικότητα καθαυτή, η οποία βέβαια ως νοητική αναφορικότητα δεν είναι δυνατόν να είναι μόνον ένα καθαυτό: Το γεγονός πως είναι λειτουργία της νοητικής αναφορικότητας δημιουργεί την παρουσία των όντων εντός της, αναγκαστικά, και διαμέσω αυτής της παρουσίας ακόμα και η αναφορικότητα της νοηματικής αναφορικότητας, δηλαδή το Εν ως νόημα, αποκτά εντός της τα όντα, ως ίχνος αλλά ήδη ως όντα.
Το Εν είναι από αυτή την σκοπιά η νοητική αναφορικότητα καθαυτή, μια αποκοπή όχι από την λειτουργία της αλλά από την λειτουργία ως ενεργή πράξη.
Είναι δηλαδή ένα κενό ή ένα Μηδέν το οποίο όμως αν και κενό ή Μηδέν δεν είναι δυνατόν να θεωρηθεί πέραν της λειτουργικότητας του να αναφέρει τα όντα παρά το γεγονός πως αυτή η λειτουργικότητα είναι ούτως ειπείν ανενεργή.
Η ανενεργός παρουσία μιας λειτουργικής νοητικής οντότητας που έχει ως ιδιότητα της το «αγκάλιασμα» όλου το όντος, του όντος ως όλου που είναι πλήρες πολλαπλότητας και πολυμορφίας, συνυφαίνεται παράξενα με την ενικότητά της.
Ο Νους των όντων είναι ένα ενικό.
Θα μπορούσαμε να πούμε, χρησιμοποιώντας πάλι παραστασιακή γλώσσα:
Δεν είναι αυτό το γεγονός ένα παράξενο γεγονός;
Είναι απλά ένα γεγονός;
Υπάρχει δια του γλωσσικού μορφώματος τού Εν-ός ακόμα μια επιθυμία διατήρησης της ζωής της πολλαπλότητας των νοημάτων, αλλά υπάρχει ωστόσο μια άρση αυτής της ζωής, μια νέκρωσή της.
Ξανά, με αντίστροφη σειρά:
Υπάρχει δια του νοήματος/γλωσσικού μορφώματος τού Εν-ός μια επιθυμία νέκρωσης της ζωής της πολλαπλότητας των νοημάτων, αλλά υπάρχει ωστόσο μια επιθυμία διατήρησής της, υπάρχει ζωή εδώ για την πολλαπλότητα των νοημάτων.
Σύμφωνα με την βιταλιστική προπαγάνδα των δύο τελευταίων αιώνων αυτή η νέκρα ζωντάνια είναι ένας προπομπός ή ακόμα και μια προφητεία της απόλυτης νοηματικής νέκρωσης που επέρχεται ή επήλθε μετά και την σύντομη ή παρατεταμένη βασιλεία του Εν-ός Λόγου.
Μπορεί κανείς ως δημαγωγός νεο-ορθόδοξος ή αριστεριστής να δώσει ή προσθέσει σε αυτή την ψευδή εικόνα του Εν-ός Λόγου ως μεταβατικού σημείου του Μηδενός Λόγου έναν αντι-μηδενιστικό τόνο και να κατακεραυνώσει ως επαρχιώτης δημοδιδάσκαλος τον «δυτικό μηδενισμό» ή τον «ανατολικό μηδενισμό».
Απαξιώ και να ασχοληθώ, και η αναφορά μου αυτή είναι υπεραρκετή για να εκφράσει την περιφρόνησή μου.
Ας επανέλθουμε στην ενικότητα του Εν-ός.

 

Ιωάννης Τζανάκος